Door: Dienst Kerk en Samenleving - Hub Vossen
Geplaatst op: donderdag 16 juni 2016

Katholieke en protestante mensen uit de regio Aken, Vlaanderen en Limburg zijn rond dit thema samengekomen voor de jaarlijkse Euregionale Oecumenische Conferentie in Herzogenrath. Het grote aantal mensen dat gevlucht is en in onze landen veiligheid zoekt stelt ons voor grote uitdagingen. De aanwezigen konden tijdens de conferentie daarover met elkaar van gedachte wisselen.

Sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog waren wereldwijd niet meer zoveel mensen op de vlucht als vandaag de dag. De meeste mensen die voor oorlog, terreur, vervolging en onderdrukking vluchten verblijven in de eigen regio. Toch stijgt het aantal vluchtelingen in Europa duidelijk. De Europese discussie wordt de laatste maanden bepaald door vragen over de opname van vluchtelingen en hun maatschappelijke integratie, maar ook door pogingen het aantal vluchtelingen in Europa te beperken. Tijdens deze euregionale conferentie was de centrale vraag welke houding nemen wij Christenen tegenover de vluchtelingen aan? Hoe gaan wij om met de opdracht van Christus “Wees barmhartig, zoals ook uw Vader is!”?
De conferentie begint met een moment van bezinning. Afwisselend wordt er in het Duits of Nederlands een psalm gebeden, gebeden uitgesproken en samen gezongen.

‘De nieuwe wereld’
Dr. Petra Dassen, burgemeester van Beesel, toonde in haar presentatie een grote betrokkenheid bij het vluchtelingenvraagstuk. Als leidraad gebruikt ze de 9e symfonie van Antonin Dvořák, die zich - net als de vluchtelingen nu- verwonderde over de dingen die hij zag en hoorde in de voor hem ‘nieuwe wereld’ van Amerika waar hij enkele jaren woonde.

Prelude
Dassen vertelt over de grote uitdaging waar zij samen met college B&W voor stond toen zij de vraag kreeg om in herfst 2015, een crisisnoodopvang te organiseren. Dit is een 3-daagse opvang van 170 vluchtelingen in de gemeente. Immers, hoe bereid je je voor op een dergelijke kortstondige opvang? Op welke wijze realiseer je betrokkenheid van burgers? Hoe kun je deze opvang menswaardig vorm en inhoud geven? Deze en nog veel meer vragen hebben ze in een tijdbestek van enkele dagen opgepakt. Dassen laat zien hoe belangrijk het is om te luisteren naar wat er leeft bij de mensen en de tijd neemt om persoonlijk met hen in gesprek te gaan.

De beslissing (adagio)
Dassen voelde als burgemeester de verplichting om een steentje bij te dragen aan de opvang voor vluchtelingen. Het Rijk was naarstig op zoek naar crisisnoodopvangplekken, er werd veel met mensen ‘geschoven’. Die schrijnende situatie raakte haar en ze sprak erover met haar College B&W. Al gauw besloten ze gezamenlijk dat Beesel crisisnoodopvang kan aanbieden. En toen ging alles in een sneltreinvaart om 170 vluchtelingen te verwelkomen. Binnen drie dagen moet een sporthal gereed gemaakt worden en moet er een goed gesprek met de buurt plaatsvinden. Gelukkig was er vanuit de buurt veel steun.

De voorbereiding (largo)
De voorbereidingstijd is extreem kort. Er wordt een kernteam ingezet dat de operatie voorbereid. En heel belangrijk, vrijwilligers worden betrokken bij de opvang. Daar wordt massaal gehoor aangegeven en meer dan 170 burgers melden zich! Mensen die op Facebook ernstige zorgen uitten over deze opvang werden uitgenodigd voor een persoonlijk gesprek met de burgemeester of een van de wethouders. Ook met de buurtbewoners van de sporthal werden gesprekken gevoerd en er was een open inloopavond voor dorpsbewoners.

De uitvoering (Scherzo, Molto vivace)
Vrijdagochtend arriveren de eerste vluchtelingen. Gezinnen met kinderen, hun hele hebben en houden in een paar zakken. ‘De vluchtelingen worden verwelkomd en de medewerkers wijzen de mensen een plek in de grote hal met 200 veldbedden, en bij ieder bed een prullenbak en een stoel. Meer is er niet. De voorzieningen zijn op orde. Er is voldoende eten en drinken, er zijn veel douches en toiletten en er is een aparte ruimte voor de kinderen om te spelen of TV te kijken. Samen met vele vrijwilligers worden diverse activiteiten aangeboden. Zo worden er diverse bezoeken aan het nabij gelegen dierenparkje georganiseerd. Er is een muziekles voor de kinderen. De volwassenen gaan onder begeleiding naar een voetbalwedstrijd en moslims bezoeken de moskee en christenen de kerk’, vertelt Dassen.

Het uitzwaaien (Allegro con fuoco)
Na drie dagen verlaten de vluchtelingen Beesel. Dassen is blij dat een groot aantal naar een opvangplek gaat waar ze langer kunnen verblijven. Dat geeft iets meer rust voor de mensen zelf. Het uitzwaaien is emotioneel voor de medewerkers die dag en nacht in touw zijn geweest en van heel dichtbij de vluchtelingenproblematiek ervaren hebben.
Terugkijkend op de geboden opvang is Dassen vooral trots op de manier waarop ‘we het met elkaar, met de samenleving hebben ingevuld’. Zij is van mening dat de opvang van vluchtelingen geen vraagstuk van de overheid alleen is maar van de samenleving in zijn geheel. Het is daarom essentieel dat elke kracht in de samenleving benut wordt, of dat nu van een vereniging, van een kerk of van een bedrijf is. Die verbinding maakt ons sterk en menselijk.

Prof. Dr. De Maeseneer van de Katholieke Universiteit in Leuven, belichtte het vluchtelingenvraagstuk vanuit een ethisch en Bijbels perspectief. Hij ging in op het ontstaan van angst rondom het vluchtelingenvraagstuk. Helder schetst hij de veranderingen in onze samenleving door globalisering. Doordat wij via moderne media makkelijker verbonden zijn met de rest van de wereld is onze leefwereld meer gefragmenteerd. Onze leefwereld is niet meer homogeen en stabiel. Dit leidt tot verhoogde complexiteit, instabiliteit, onzekerheid, desintegratie, flexibiliteit, permanente crisis. We lijken onze identiteit te verliezen. Al deze elementen voeden gevoelens van angst. Angst voor verlies van nationale, culturele en/of religieuze identiteit. Angst voor socio-economische concurrentie. En angst voor onveiligheid.

De Maeseneer constateert dat media, politiek, religies en NGO’s ons beeld en
en emoties rond migranten beïnvloeden. Correcte informatie wordt vaak overstemd door manipulatie waarin buikgevoel wordt gecultiveerd.
Om die angst beheersbaar te maken zoeken mensen naar houvast. Dit doen ze bijvoorbeeld door de complexiteit van de werkelijkheid te reduceren tot een WIJ-ZIJ-tegenstelling (polarisering). Migranten en asielzoekers worden dan gezien als de oorzaak van problemen die te maken hebben met een veranderende wereld. De reactie van de politiek op het verminderen van angst bij de mensen is bv muren bouwen aan de grenzen. Op deze manier willen ze weer controle krijgen en mensen afschrikken naar Europa te komen. Dit wij-zij denken en het uitsluitingmechanisme leiden op hun beurt tot een toenemende angst bij vluchtelingen en asielzoekers. Met andere woorden angst leidt tot groeiende verdeeldheid tussen mensen terwijl er juist behoefte is aan nieuwe vormen van solidariteit.

Een christelijke antwoord op migratie
Soms hebben christenen de reflex om angst onmiddellijk te veroordelen. Er staat in de bijbel 366 keer ‘Vrees niet’. Die vele herhalingen van dezelfde boodschap geven aan dat angst blijkbaar een veel voorkomend probleem was. Ook zijn er verhalen in de bijbel die laten zien hoe bange mensen geleidelijk de weg vinden naar vertrouwen en geloof, denk maar aan de apostelen die zich angstig verborgen hielden tot de Verrezen Heer hen bezocht, legt De Maeseneer uit.

De Amerikaanse theoloog Scott Bader-Saye wijst er in zijn boek Following Jesus in a Culture of Fear (2007) op dat angst de grondhouding lijkt te zijn geworden van de huidige samenleving en zo een belangrijk impact heeft op het morele leven. Aan de hand van voorbeelden vertelt De Maeseneer hoe de poging om de angst te overwinnen enerzijds kan leiden tot agressie en anderzijds verlammend werkt. De negatieve mensvisie die hieraan ten grondslag ligt, gaat uit van een fundamenteel wantrouwen. Het vermijden van dreigende risico’s wordt de absolute prioriteit.

De radicale liefde waar het evangelie ons toe oproept lijkt een onverantwoord risico in zich te hebben. Kwetsbaarheid hangt inderdaad samen met centrale christelijke deugden als gastvrijheid, generositeit of geweldloosheid. Die deugden zijn onzinnig tenzij we erop vertrouwen dat in de chaotische werkelijkheid lijnen van hoop te vinden zijn. ‘Het is een uitdaging om een nieuw ‘wij-perspectief’ te ontwikkelen’, stelt De Maeseneer ‘dan vormt de ander geen bedreiging meer.’

Bijbelse traditie
In het Oude Testament lezen we in het boek Leviticus (19, 33-34) over de algemene gastvrijheidswet. ‘Wanneer er vreemdelingen in uw land wonen, mag u die niet slecht behandelen. Vreemdelingen die bij u wonen hebben dezelfde rechten als een geboren Israëliet. U moet hen beminnen als uzelf, want u bent zelf vreemdeling geweest in Egypte. Ik ben de Heer uw God.’
In het Nieuwe Testament houdt de Syro-Fenicische vrouw Jezus een spiegel voor als hij uitgaat van het wij-zij denken (Mc 7, 28). Ze had hierop een weerwoord: ‘Heer, ook de hondjes onder de tafel eten van de kruimels van de kleintjes.’ Hij zei tegen haar: ‘Omdat u dit zegt: ga maar terug, de demon is al uit uw dochter weg.’
En in het boek Ruth illustreert Ruth duidelijk hoe de komst van migranten niet noodzakelijk gevaar betekent, maar ook een weg kan openen naar een onverwachte toekomst en nieuw leven.

Ervaringen uit de praktijk
In het middagprogramma zijn er drie workshops over de opvang van vluchtelingen door Stichting Vlot, over interculturele communicatie en over terugkeer met onder meer de Stichting wereldwijd uit Eckelrade. Ervaringen worden uitgewisseld en er is ruimte om met elkaar in gesprek te gaan.

M.Beusmans